Τὸν περασμένο Ἀπρίλιο, τοῦ διεθνοῦς φήμης Τούρκου πιανίστα Fazıl Say τοῦ ἄρεσε πολὺ ἕνα tweet ποὺ εἶχε λάβει, τόσο πολύ ποὺ τὸ προώθησε (retweet) σὲ ὅσους τὸν παρακολουθοῦσαν. Τὸ μήνυμα περιεῖχε στίχους τοῦ μεγάλου Πέρση μαθηματικοῦ, ἀστρονόμου καὶ ποιητῆ ’Umar Khayyām, ὁ ὁποῖος παραδόξως στὴν ὀρθολογικὴ Δύση εἶναι γνωστὸς ὡς ποιητὴς, ἐνῶ στὴν ἀνορθολογικὴ Ἀνατολὴ εἶναι διάσημος γιὰ τὸ ἐπιστημονικό του ἔργο. Δυστυχῶς δὲν στάθηκε δυνατὸ νὰ βρῶ τὸ ἐπίμαχο tweet διότι στὸ μεταξὺ σβήστηκε, ἀλλὰ ἀπὸ ἄλλες πηγὲς προκύπτει ὅτι οἱ στίχοι εἶχαν (σὲ τουρκικὴ μετάφραση) ὡς ἑξῆς:

‘Irmaklarından şaraplar akacak’ diyorsun
Cennet-i alâ meyhane midir?
‘Her mümin’e iki huri’ diyorsun
Cennet-i alâ kerhane midir?

«Ἀπ’ τὰ ποτάμια θὰ ρέουν κρασιά» λές·
meyhane εἶναι ὁ Παράδεισος;
«Σὲ κάθε πιστὸ κι ἀπὸ δύο οὑρί» λές·
kerhane εἶναι ὁ Παράδεισος;

Τὸ πρόβλημα εἶναι πώς ν’ ἀποδοθοῦν οἱ δύο λέξεις meyhane καὶ kerhane. Καὶ οἱ δύο λέξεις εἶναι περσικές.

Hane θὰ πεῖ «τόπος, μέρος, σπίτι, κτήριο». May σημαίνει «κρασί»· Ἡ λέξη εἶναι ἐτυμολογικὰ συγγενὴς μὲ τὸ ἑλληνικὸ «μέθυ» (καὶ μὲ τὴν «μέθη»), ὅπως καὶ μὲ τὸ ἀγγλικὸ mead, τὸ γερμανικὸ Met καὶ τὸ σλαβικὸ мёд, ποὺ καὶ τὰ τρία σημαίνουν «ὑδρομέλι». Meyhane εἶναι λοιπὸν ὁ «οἶκος τοῦ οἴνου».

Kerhane εἶναι ὁ οἶκος ἀνοχῆς, ἀπ’ ὅπου βγαίνει ὁ ἑλληνικὸς κερχανές, ὅπως καὶ ὁ κερχανατζής.

Εὐτυχῶς ἕνας καὶ μόνο στίχος τοῦ Καβάφη ἀρκεῖ γιὰ νὰ λύσει καὶ τὰ δύο προβλήματα:

Μέσα στὰ καπηλειὰ   καὶ τὰ χαμαιτυπεῖα
[τῆς Βηρυτοῦ κυλιέμαι. …]

Ἔχουμε λοιπόν:

«Ἀπ’ τὰ ποτάμια θὰ ρέουν κρασιά» λές·
καπηλειὸ εἶναι ὁ Παράδεισος;
«Σὲ κάθε πιστὸ κι ἀπὸ δύο οὑρί» λές·
χαμαιτυπεῖο εἶναι ὁ Παράδεισος;

Τὸ ποίημα αὐτὸ, γραμμένο πρὶν καμιὰ ἐννιακοσαριὰ χρόνια, ἔβαλε σὲ μεγάλους μπελάδες τὸν Τοῦρκο πιανίστα. Δέχτηκε χιλιάδες ὀργισμένες ἀπαντήσεις, ἕνας βουλευτὴς τὸν ρώτησε ἂν γεννήθηκε κι ὁ ἴδιος σὲ χαμαιτυπεῖο, δϊώκεται δικαστικὰ γιὰ «προσβολὴ τῶν θρησκευτικῶν ἀξιῶν μέρους τοῦ ἔθνους» ἀντιμετωπίζοντας ποινὴ φυλάκισης 9-18 μηνῶν, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ σκέφτεται σοβαρὰ νὰ μεταναστεύσει στὴν Ἰαπωνία.

Σχετικὸ δημοσίευμα τῶν New York Times, Turkish Pianist Is Accused of Insulting Islam:

A court here on Friday charged Fazil Say, a classical and jazz pianist with an international career, with insulting Islamic values in Twitter messages, the latest in a series of legal actions against Turkish artists, writers and intellectuals for statements they have made about religion and Turkish national identity.

Mr. Say, 42, who is also a composer, is accused of “publicly insulting religious values that are adopted by a part of the nation,” the semiofficial Anatolian news agency said. A trial is scheduled to begin on Oct. 18, with Mr. Say facing up to 18 months in prison if convicted.

Likening heaven’s promise of rivers of wine to a tavern and of virgins to a brothel, [a tweet] referred to a poem by the 11th-century Persian poet Omar Khayyam, Mr. Say said in a text message from Slovenia, where he had just arrived for a concert.

The messages are no longer available online.

(Ἄσχετη παρατήρηση: τὸ «μέγαρον στὴν πόλιν» ἀπ’ τὸ καβαφικὸ ποίημα
θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ἑλληνικὴ ἀπόδοση τοῦ ἀγγλικοῦ townhouse).

Jazz alla turca στὴν Ἰαπωνία ἀπ’ τὸν Fazıl Say:

Advertisements