Τα τελευταία χρόνια ένα «αυθεντικό ντοκουμέντο» της Μικρασιατικής Καταστροφής κάνει το γύρο του ελληνικού Διαδικτύου:
Smyrna 1922 from Davidian Video Productions on Vimeo.
Πρώτη φορά το είχα δει στην Τηλεόραση χωρίς σύνορα του Στέλιου Κούλογλου και είχα γράψει τη γνώμη μου γι’ αυτό στα σχόλια. Σήμερα επανεμφανίστηκε μέσω Twitter, γι’ αυτό ας κάνω μιαν ανάλυση με τη φρούδα ελπίδα να πάψει επιτέλους να κυκλοφορεί αυτό το υπερεκτιμημένο ντοκουμέντο «για να το δει η Ρεπούση».
Πληροφορίες για τον σκηνοθέτη George Magarian και τον εγγονό του Robert Davidian (που ανακάλυψε το φιλμάκι στο διαμέρισμα της γιαγιάς του) μπορεί να διαβάσει κανείς εδώ. Το ντοκουμέντο ήταν κρυμμένο «για 60 χρόνια» και βρέθηκε το 2008, άρα κρύφθηκε περίπου το 1948. Το φιλμάκι έχει δημοσιευθεί σε πολλούς ιστοτόπους, π.χ. εδώ.
Η πεποίθησή μου είναι πρόκειται σε μεγάλο βαθμό για συρραφή πλάνων άσχετων με το θέμα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ας δούμε το γιατί:
Στην αρχή (00:01) πληροφορούμαστε ότι οι σκηνές έχουν γυριστεί η ΧΑΝ και η ΧΕΝ παρέχουν βοήθεια στη «στη Σμύρνη, την Αθήνα, τον Πειραιά και τα πέριξ». Εύλογα υποθέτει λοιπόν κανείς ότι εκεί έχουν γυριστεί και τα πλάνα.
Ήδη στο ενδέκατο δευτερόλεπτο (00:11) κάτι δεν πάει καλά: ένα δάχτυλο που περίμενε κανείς να βρει στο χάρτη την Σμύρνη, δείχνει αντιθέτως την χερσόνησο της Κριμαίας στην σημερινή Ουκρανία! Να την μπέρδεψαν με τη χερσόνησο της Ερυθραίας; Να πήραν το πλάνο από άλλη ταινία με θέμα την Κριμαία; Τέλος πάντων, όπως φαίνεται τέτοια λάθη γίνονταν και πριν το CNN. (Επιπλέον η Πολωνία δεν έχει το αναμενόμενο σχήμα, ενώ εμφανίζεται κι ένα κράτος στην περιοχή της Ουκρανίας. Να πρόκειται για τα εδάφη που ελέγχανε οι πολέμιοι των Μπολσεβίκων;).
Ευτυχώς λίγο αργότερα (00:25) το δάχτυλο βρίσκει επιτέλους την Σμύρνη. Η Μυτιλήνη είναι ανορθόγραφη («Mitylene»).
Στα επόμενα πλάνα (00:27) φαίνεται πράγματι η αποβάθρα (quai) της Σμύρνης πριν την καταστροφή, το ιππήλατο τραμ κι εμπορικοί δρόμοι.
Δυστυχώς το κτήριο της YMCA (Young Men Christian Association), δηλαδή της ΧΑΝ, δείχνεται σε φωτογραφία (01:00).
Οι καταστροφές στο σημείο 1:19 μπορεί να είναι απ’ οπουδήποτε, π.χ. απ’ τη μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε τη μισή Θεσσαλονίκη το 1917.
Στο σημείο 01:38 οι μεσότιτλοι γράφουν
The survivors of the holocaust
κι έχουν πάλι τη Μυτιλήνη ανορθόγραφη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση του όρου «holocaust» ήδη απ’ το ’22· σύμφωνα με την Wikipedia:
In the early twentieth century, Winston Churchill and other contemporaneous writers used [the term “holocaust”] before World War II to describe the Armenian Genocide of World War I. The Armenian Genocide is referenced in the title of a 1922 poem “The Holocaust” (published as a booklet) and the 1923 book “The Smyrna Holocaust” deals with arson and massacre of Armenians.
Οι επιβάτες των πλοίων στο σημείο 01:49 και αργότερα δεν πολυθυμίζουν πρόσφυγες. Μοιάζουν απλώς να ταξιδεύουν τρίτη θέση.
Το πλάνο που αρχίζει στο σημείο 02:46 μπορεί και να εικονίζει πρόσφυγες· στο επόμενο πάντως, που εικονίζει την είσοδο των Ανακτόρων πριν την κατασκευή του Αγνώστου Στρατιώτη, πρόσφυγες δεν φαίνονται.
Αμέσως μετά (02:58) μεταφερόμαστε στη Θεσσαλονίκη, η οποία παραδόξως δεν είχε αναφερθεί στους τόπους όπου τραβήχτηκε η ταινία παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας (00:01). Η ταμπέλα πάνω απ’ την είσοδο γράφει
[ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΝ ΣΥΣΣΙΤΙΟΝ]
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΕΠΙΣΤΡΑΤΩΝ
Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ
Δεν γνωρίζω ποια χρονική περίοδο ήταν ενεργό αυτό το συσσίτιο. Επίστρατοι υπήρχαν απ’ το 1912 μέχρι τουλάχιστον το 1922. Να συνέχισε το συσσίτιο και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή; Τα πλάνα θα μπορούσαν να είναι και απ’ τον Α’ ΠΠ ή απ’ την εποχή της Μικρασιατικής Εκστρατείας.
Στα επόμενα πλάνα της προσφυγικής ζωής φαίνονται καθαρά οι σκηνές (τέντες) των προσφύγων. Αυτό όμως δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι πρόκειται για πρόσφυγες του ’22· στο βιβλίο του Mark Mazower «Salonica, City of Ghosts» υπάρχουν φωτογραφίες του 1916 με πρόσφυγες να κάθονται μπροστά σε τέτοιες σκηνές. Θα μπορούσαν λοιπόν να είναι πρόσφυγες του 1916 στη Θεσσαλονίκη.
Ο μεσότιτλος στο σημείο 09:27 γράφει
concentration camps
Σύμφωνα με τα Ngrams της Google, ο όρος δεν ἠταν άγνωστος στον Α’ ΠΠ, αν και η χρήση του έγινε πολύ συχνότερη στον Β’ ΠΠ.
Στο σημείο 9:40 η κηδεία κάποιου Οθωμανού στην Τουρκία παρουσιάζεται ως κηδεία πρόσφυγα στην Ελλάδα! Προσέξτε το φορείο (αντί για το χριστιανικό φέρετρο) με το καπέλο στην κεφαλή, τους φεσοφορεμένους με μουσουλμανικής μόδας γένεια που ακολουθούν, την αψίδα οθωμανικού αρχιτεκτονικού ύφους (κάτω απ’ την οποία είχε περάσει η πομπή) και την παντελή απουσία γυναικών.
Προηγείται ένα στιγμιαίο πλάνο λιμανιού με βάρκες και ακολουθεί ένα ομοίως στιγμιαίο πλάνο της Αγια-Σοφιάς!
Η κηδεία του πρόσφυγα μάλλον έγινε στην Κωνσταντινούπολη! Από κάποια γέφυρα της Πόλης είναι μάλλον και το προτελευταίο πλάνο: προσέξτε πάλι τους φεσοφόρους και το ηλεκτροκίνητο τραμ! Σύμφωνα με την Wikipedia:
In 1912, the horse-drawn tram had to cease to operate for one year because the Ministry of Defense sent all the horses to the front during the Balkan War. The tram network was electrified by overhead contact wire on February 2, 1914.
Κοινώς: από την Πόλιν έρχομαι και στην κορφή κανέλλα…
Στο τελευταίο πλάνο (10:05) βλέπουμε έναν πωλητή του δρόμου, που το ντοκουμέντο μάλλον προσπαθεί να μας πουλήσει για πεθαμένο. Μπροστά του έχει ακουμπισμένα πολλά μπουκάλια. Τι να περιέχουν; Βδέλλες θα έλεγα, αλλά δεν είμαι και πολύ σίγουρος.
14 σχόλια
Comments feed for this article
2012/07/30 στἰς 12:30
Δύτης των νιπτήρων
Πειστικές αντιρρήσεις -αν και θα έλεγα ότι η πρώτη εικόνα δεν λέει ότι οι σκηνές γυρίστηκαν σε Αθήνα, Σμύρνη, Πειραιά και περίχωρα. Λέει: βοηθήστε το έργο της ΧΑΝ στα τάδε μέρη.
2012/07/30 στἰς 12:44
Ein Steppenwolf
Έχεις δίκιο! 😳
Αναγνωρίζεις κάποια περιοχή, κάποιο μνημείο, κάποια ενδυμασία; Στα πλάνα με τη ζωή των προσφύγων φαίνονται κάτι παιδάκια μ’ ένα χαρακτηριστικό καπέλο και μια φωνή μού λέει ότι είναι Εβραιάκια της Θεσσαλονίκης. Δυστυχώς η φωνή σιγά αμέσως χωρίς να στηρίξει τη θέση της.
2012/07/30 στἰς 12:55
Ein Steppenwolf
Ξέρεις αν στις νεκρικές πομπές των μουσουλμάνων απαγορεύεται να συμμετέχουν γυναίκες; Στα πλάνα από κηδείες Παλαιστινίων στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη όλο άντρες βλέπω. Γυναίκες πουθενά.
Τι σημαίνει το καπέλο πάνω στο φορείο; Μήπως ότι ο μακαρίτης ήταν αξιωματούχος; Το σαρίκι το σκαλισμένο στην κορυφή της επιτύμβιας στήλης αυτό δε σήμαινε, ότι ο νεκρός είχε κάποιο αξίωμα στην οθωμανική διοίκηση;
Αναγνωρίζεις μήπως τη γέφυρα με τον μεγάλο αρχιτεκτονικόν όγκο στο φόντο;
2012/09/02 στἰς 15:47
denizen of the deep
Στις νεκρικές πομπές απαγορεύεται να συμμετέχον οι γυναίκες. Καθώς επίσης απαγορεύεται να πάνε στο νεκροταφείο τις τρεις πρώτες μέρες μετά την κηδεία.
2012/09/03 στἰς 18:21
Ein Steppenwolf
Ευχαριστώ!
Εδώ βλέπουμε τον θρήνο μιας μάνας για το χαμό της 13χρονης κόρης της σε πρόσφατη βομβιστική επίθεση στην πόλη Gaziantep. Είναι μαζεμένες πολλές γυναίκες, αλλά δεν πρόκειται για πομπή. Στη φωτογραφία είναι μαζεμένες πολλές γυναίκες γύρω απ’ το φέρετρο με πάνω του ένα νυφικό και την τουρκική σημαία, αλλά και σ’ αυτήν την περίπτωση δεν πρόκειται για πομπή.
2012/07/30 στἰς 13:18
Δύτης των νιπτήρων
Η γέφυρα μοιάζει να είναι η γέφυρα του Γαλατά, με τον πύργο στο βάθος -αν και, να πω την αλήθεια, κανονικά ο πύργος θα έπρεπε να φαίνεται στην άλλη μεριά, αριστερά.
In Middle Eastern cultures women are generally discouraged from participating in the funeral procession. Αλλά τι γενική εφαρμογή είχε αυτό στην οθωμανική κοινωνία του ’20, θα σε γελάσω. Το σαρίκι, αν θυμάμαι καλά τώρα, δεν σημαίνει κάτι ιδιαίτερο -ίσως όμως κάνω λάθος.
(Ξέρω, βοήθησα πολύ.)
2012/07/30 στἰς 13:40
Ein Steppenwolf
Ευχαριστώ!
2012/09/04 στἰς 09:41
Δύτης των νιπτήρων
Ξαναβλέπω την εικόνα και ομολογώ ότι αδυνατώ να καταλάβω πού διάολο είδα πύργο στο βάθος.
2012/09/04 στἰς 11:03
Ein Steppenwolf
Πρέπει να δεις το φιλμάκι απ’ το σημείο 9′46″, όπου φαίνεται στο βάθος, πίσω απ’ το πανί μιας βάρκας, λίγο δεξιότερα απ’ το μέσο της εικόνας, κάτι σαν πύργος ή μεγάλος τρούλος. Καθώς η κάμερα γυρνά προς τ’ αριστερά, ο πύργος σιγά σιγά πηγαίνει προς τα δεξιά και τελικά βγαίνει εκτός κάδρου στο σημείο 10′02″.
2012/09/04 στἰς 11:08
Δύτης των νιπτήρων
Α ναι, ΟΚ.
2012/07/30 στἰς 17:34
alienellin
Δεν καταλαβαίνω ποιο είναι το νόημα του να φτιάξει κανείς σικέ ντοκουμέντο; Ντοκουμέντα για την καταστροφή της Σμύρνης υπάρχουν πολλά και αυθεντικά άρα δεν υπάρχει τέτοιο κίνητρο. Εκτός από το λανθασμένο ρεπορτάζ, τι άλλο λες ότι υπάρχει μεμπτό εδώ; (Αν λες δηλαδή)
2012/07/30 στἰς 17:51
Ein Steppenwolf
Εικάζω ότι το σικέ φιλμάκι φτιάχτηκε από ανάγκη. Θα του είπαν: «Ωραίο το ρεπορτάζ για την Κωσταντινούπολη, τώρα θέμε κι ένα φιλμάκι για την ανθρωπιστική βοήθεια της ΧΕΝ/ΧΑΝ», εκείνος απάντησε «Μα δεν έχω υλικό! Γιατί δε μου το λέγατε από πριν; Δηλαδή τώρα θα ξανατραβιέμαι στην Ελλάδα; Εκεί πεθαίνουν ακόμα από ελονοσία!», εκείνοι του είπαν να βρει έναν τρόπο να το φτιάξει μ’ ό,τι έχει περισσέψει και ιδού το αποτέλεσμα. Το πρόβαλαν μια-δυο φορές, πέτυχαν να λάβουν την οικονομική ενίσχυση που θέλανε, ο παππούς ξέχασε να πετάξει την ταινία και μια μέρα ο εγγονός την ανακάλυψε και την υπερεκτίμησε.
Ή μπορεί να τον στείλανε να κινηματογραφήσει το έργο της ΧΕΝ/ΧΑΝ κι εκείνος έχασε τ’ αρνητικά ή του καήκανε τα μισά κτλ. Τι να κάνει, τι να κάνει, μπάλωσε τις τρύπες μ’ ό,τι βρήκε πρόχειρο, είπε «Κι αύριο μέρα είναι» και πήγε για ύπνο.
Δηλαδή το όλο θέμα ανέκυψε κατά λάθος.
2015/09/13 στἰς 22:00
Θεόφιλος
Δεν γνωρίζω για τα υπόλοιπα αλλά για την ορθογραφία της λέξης Μυτιλήνη-Μιτυλήνη, ρίξτε μια ματιά σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον σάιτ http://www.lesvosoldies.gr/gr/1257264359.html και θα δείτε ότι γραφόταν με αυτόν τον τρόπο
2015/09/14 στἰς 17:47
Ein Steppenwolf
Καλωσήλθες, Θεόφιλε.
Πράγματι, βρήκα τέσσερις καρτποστάλ και μια διαφήμιση:
ΕΝΑΝΤΙ ΑΠΟΒΑΘΡΑΣ
Αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η ανορθογραφία υπάρχει ήδη από τους αρχαίους χρόνους!